PRZEGLĄD BIBLIOGRAFICZNY
Beata Bilicka, Kościół w polskich katechizmach i podręcznikach do nauki religii dla dzieci i młodzieży w latach 1945–2001, Toruń 2009 – ks. Jerzy Bagrowicz
Sławomir Cebula, Prawa i wolności religijne we współczesnej Polsce. Ustawodawstwo a realia społeczno-kulturowe, Kraków 2011 – Aldona Maria Piwko
Paweł Szuppe, Polskojęzyczna bibliografia dotycząca sekt i nowych ruchów religijnych (2005–2009), Warszawa 2010 – Eugeniusz Sakowicz
STRESZCZENIA
ks. Andrzej Wańka - Użytek czyniony z Biblii w sektach ezoterycznych
Artykuł ks. Andrzeja Wańki podejmuje ważny temat, pochylając się nad interpretacją Pisma Świętego w nowych ruchów religijnych i ezoterycznych sektach. Autor nie zamierzał zatrzymywać się nad społeczno kulturowym aspektem sekt, tzn. ich wzorcami postępowania oraz relacjami z otoczeniem, lecz skupił się na stosunku do Pisma Świętego i doktrynalnych konsekwencjach z tej relacji wynikających. Tak określony przedmiot nastręczył pewne trudności badawcze, gdyż poprzez hermetyczny charakter, pewną tajemniczość, oraz rodzaj języka treść ich nauczania jest niejasna i wymaga nie tylko prostego odczytania, ale niekiedy także działań rekonstrukcyjnych.
Ks. A. Wańka podkreśla, że specyfika interpretacji Pisma Świętego w sektach ezoterycznych zbudowana jest na fundamencie formalnym, tzn. ahistorycznej i symbolicznej metodzie interpretacji świętych tekstów, jednakże przyjęcie określonych założeń formalnych skutkuje też w na płaszczyźnie treściowej (materialnej). W przypadku ezoterycznej interpretacji Biblii skutki te oznaczają twierdzenia sprzeczne z ortodoksją kościelną. Sekty ezoteryczne nadają tekstom własne znaczenia i wyprowadzają z nich własne wnioski nie oparte ani na logice arystotelesowskiej, ani na apostolskiej Tradycji Kościoła. Decyduje to o elementarnej i trwałej niezgodności ezoterycznej hermeneutyki z prawdami wiary Kościoła. Charakterystyczny dla ezoteryzmu zwrot przeciwko racjonalizmowi opartemu na logice arystotelesowskiej sprzyja powstawaniu struktur społecznych (ruchów, sekt) lub przynajmniej płaszczyzn komunikacyjnych opartych nie na zracjonalizowanym dyskursie, lecz na znaczeniach symbolicznych. Subiektywizm epistemologiczny, aura tajemniczości, mityczna umysłowość i symboliczny język tworzą z nich swoistą subkulturę/kontrkulturę zapewniającą uczestnikom poczucie sensu i tożsamości.
Kościół zawsze wzywał i nieustannie wzywa do wzmożonej czujności, rozwagi i rozeznania w obliczu zagrożeń duchowych, w tym także werbunkowej działalności sekt. Współcześnie w szczególnie zachęca do pogłębienia troski duszpasterskiej w stosunku do osób podatnych na działania sekt i bardziej czytelnego świadectwa o Chrystusie.
powrót
Paweł Szuppe w artykule podejmując tematykę - nadużyć duchowych w grupach kultowych – przedstawił wiele komponentów, które występują lub mogą pojawić się w grupach stosujących nadużycia duchowe. Na początku rozważań przedstawił definicję nadużycia duchowego. Następnie próbował odpowiedzieć na pytania: skąd biorą się nadużycia duchowe? i kiedy grupa stosuje nadużycie duchowe wobec swoich członków?. W dalszej części artykułu zaprezentował problemy psychologiczne, a na końcu wskazał na konkretną pomoc jakiej należy udzielić ofiarom nadużyć duchowych.
Autor ma świadomość, że problematyka dotycząca nadużyć duchowych w grupach kultowych domaga się znacznie szerszego opracowania niż podjęte zagadnienia w artykule. Problemami tymi powinni zająć się psychologowie, psychoterapeuci, pedagodzy, duszpasterze. Recenzowany artykuł stanowi jedynie dotknięcie niezwykle delikatnej kwestii z pogranicza psychologii i duchowości. P. Szuppe starał się zaprezentować dwie definicje nadużycia duchowego, podkreślając, że jest to forma manipulacji, „gwałtu” dokonanego w imieniu religii na jednostce lub grupie osób przez lidera określonej wspólnoty kultowej, by podporządkować ją/ich własnym, ukrytym celom. Następnie wskazał źródła nadużyć duchowych, którymi są osobowości i systemy zwodnicze. Autor zwrócił uwagę na pewne kryteria, które pozwalają rozpoznać ten rodzaj manipulacji i uruchomić zmysł krytyczny członka/członków grupy kultowej, a następnie podjąć decyzję o trwaniu w tej wspólnocie lub jej opuszczeniu. Artykuł przedstawia też problemy psychologiczne ofiar, zwane „syndromem nadużycia duchowego” oraz możliwości i formy pomocy ofiarom nadużyć duchowych.
powrót
Aldona Maria Piwko - Destrukcyjne działanie sekt – wyzwaniem duszpasterskim
Autorka, specjalizująca się w zakresie religioznawstwa i islamu, w przystępny sposób prezentuje podjęte zagadnienie. Omawia najważniejsze przyczyny powstawania sekt destrukcyjnych; zalicza do nich m.in. rozluźnienie więzi rodzinnych, brak roli szkoły w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom duchowym, niechęć młodzieży do Kościołów instytucjonalnych. Dalsza część artykułu dotyczy problematyki związanej z przynależnością do sekt. Na zagrożenia wynikające z działalności sekt zwrócił uwagę w swym nauczaniu Ojciec Święty Jan Paweł II, a w 1986 r. Stolica Apostolska wydała dokument „Sekty albo nowe ruchy religijne. Wyzwanie duszpasterskie”. Autorka zwraca uwagę na skalę problemów związanych z wpływem sekt, których celem jest osiąganie korzyści materialnych przez władze sekty, a w skrajnych wypadkach spełnienie niezdrowych pragnień guru.
powrót
Eugeniusz Sakowicz - Antypedagogiczne przesłanie sekt
Ideologia sekt ma na celu zniewolenie umysłu, uczuć osób naiwnych, zagubionych, łatwowiernych, cierpiących, doświadczających w życiu traumatycznych przeżyć. Autor stwierdza, że apodyktyczne, autorytarne przekonanie o monopolu naprawdę stanowi pierwszy znak rozpoznawczy antypedagogii sekt. Następnym, antypedagogicznym przesłaniem sekt jest uderzenie w wolność, jej pogwałcenie mimo stworzenia pozorów respektu dla wolności. W sekcie argumenty naukowe nie mają żadnego znaczenia. Antypedagogicznym przesłaniem sekt jest również wszechwładny lęk wobec wszystkiego i wszystkich. Lęk, który nie ma nic wspólnego z bojaźnią Bożą. Ta bowiem jest źródłem odwagi, heroizmu, bezkompromisowej postawy wobec zła i zakłamania. Zdaniem Eugeniusza Sakowicza, najskuteczniejszym środkiem zaradczym pozwalającym niwelować skutki oddziaływania sekt jest budowanie poprawnych relacji, więzi międzyosobowych w małżeństwie, rodzinie, Kościele, w religiach, w państwie.
powrót
Marek Saj CSsR - Przynależność do sekty przestępstwem przeciwko wierze Kościoła
Przez chrzest człowiek zostaje przyjęty do społeczności Ludu Bożego, co pociąga za sobą określone prawa i obowiązki. Chrześcijanin ma zachowywać wiarę i żyć według niej. Formalne przystąpienie do sekty jest wyraźnym porzuceniem wiary, przyjęciem doktryny najczęściej niezgodnej z wiarą katolicką. Takie zachowanie skutkuje zaciągnięciem kary ekskomuniki; sprawca m.in. nie może uczestniczyć w życiu sakramentalnym Kościoła. Wybór religii lub organizacji religijnej nie jest istotny; może to być sekta, inna religia, a nawet opowiedzenie się za ateizmem. Autor zwraca uwagę, że w społeczeństwie wciąż jest zbyt niska świadomość nie tylko destrukcyjnego działania sekt, ale i prawnych – kanonicznych konsekwencji wstępowania do nich.
powrót
Ks. Tomasz Niedziela SDS - Problem sekt dzisiaj – spostrzeżenia z posługi duszpasterskiej wśród młodzieży
Ks, Tomasz Niedziela, SDS będąc jednym z moderatorów krajowych Ruchu Młodzieży Salwatoriańskiej, zebrał wiele doświadczeń i spostrzeżeń płynących z kontaktu z młodzieżą z bardzo różnych środowisk w całej Polsce. Przyznaje, że często spotykał młodzież w jakimś stopniu już zaangażowaną w życie swoich parafii, z rodzin, w których klimat wiary w Boga był żywy i autentycznie przeżywany; ale też spotykał młodzieży ze środowisk wręcz pogańskich, w których zupełnie nie ma czasu i miejsca na sprawy religijności.
W swoim artykule Autor poszukuje odpowiedzi na pytanie: Jak to się jednak stało, że nowe ruchy religijne wszelakiego kalibru znalazły tak podatny grunt w świadomości części młodych Polaków? Odpowiadając na to pytanie ks. T. Niedziela zwraca uwagę, że sekty funkcjonują przede wszystkim w obszarze kryzysu, bardziej kryzysu duchowego, niż materialnego. Fakt, że sekty stają się atrakcyjne, oznacza, że trafiają one swoimi propozycjami i stylem w określone potrzeby ludzi, szczególnie młodych. Młodzież zdaje sobie sprawę z istnienia zagrożenia ze strony sekt, ma pewne wyrobione zdanie na ten temat i na ogół umie je przekazać. Potrafi również wskazać zagrożenia, jakie widzi ze strony sekt, a które dotyczą bezpośrednio ich samych. Niezwykle przydatna wydaję się tu współpraca katechetów i duszpasterzy akademickich, pedagogów szkolnych, rodziców i specjalistów z różnych wielu ośrodków informacji o nowych ruchach religijnych.
powrót
Ks. Leonard Fic - Postawa chrześcijanina wobec sekt i nowych ruchów religijnych
Autorem artykułu jest kapłan diecezji włocławskiej, profesor religiologii i teologii fundamentalnej w UKSW w Warszawie, znawca buddyzmu. W niniejszej publikacji omawia postawę chrześcijanina wobec sekt i nowych ruchów religijnych. Historia chrześcijaństwa od samego początku naznaczona jest aktywnością różnego rodzaju sekt i ruchów religijnych, które kontestowały pewne prawdy wiary i kreowały własne modele Kościoła. Czasy nowożytne odnotowują znaczny wzrost nowych ruchów religijnych i sekt. Ostatnie stulecie szczególnie lata sześćdziesiąte XX wieku stanowią swoistą eksplozję sekt, głównie w USA, które stały się „ziemią obiecaną” dla ich działalności. W prezentowanej publikacji Autor wyjaśnia przyczyny powstania sekt, omawia kryteria oceny i odniesienia do sekt oraz nowych ruchów religijnych, wyjaśnia zagrożenia duchowe jakie płyną ze strony działalności sekt oraz wskazuje na zaangażowanie Kościoła w przeciwdziałaniu szerzeniu się sekt i ruchów religijnych.
powrót
Paweł Szuppe - Perspektywy dialogu międzyreligijnego chrześcijan z wyznawcami nowych ruchów religijnych
Autor artykułu jest teologiem w zakresie misjologii, pracownikiem Dominikańskiego Ośrodka Informacji o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach w Warszawie, publicystą, autorem licznych publikacji naukowych i popularno-naukowych.
W prezentowanej publikacji przedstawiona została złożona problematyka dialogu międzyreligijnego chrześcijan z wyznawcami nowych ruchów religijnych. W pierwszej kolejności ukazany został dialog jako źródło chrześcijańskiego życia. Następnie trudności występujące w dialogu, wynikające ze zróżnicowanego charakteru grup, w dalszej kolejności wskazano na potrzebę konieczności dialogowania z nowymi ruchami religijnymi, ponieważ stanowią one wyraz autentycznych potrzeb współczesnego człowieka oraz są świadectwem niepokojów, rozterek, kryzysów dostrzegalnych w dzisiejszej rzeczywistości. Autor artykułu omawia także wyzwania na przyszłość. Wszystko to czyni w sposób rzeczowy i usystematyzowany.
powrót
Ks. Adam Lelito - Religijność azjatycka jako wyzwanie teologiczne i duszpasterskie
Współcześnie modne stają się postulaty głoszące dialog, tolerancję, równość i wolność także w przestrzeni religijnej, co świadczy o dużym oddziaływaniu pluralistycznej teologii religii.
Ks. Adam Lelito w artykule zwraca uwagę, że zainteresowanie religijnością azjatycką w świecie zachodnim dotyczy zwłaszcza dwóch kwestii o znaczeniu zarówno teoretycznym jak i praktycznym: dialogu międzyreligijnego oraz ćwiczeń medytacyjnych. Spoglądając z chrześcijańskiego punktu widzenia ks. A. Lelito próbuje wskazać na kilka zagrożeń i nieprawidłowości infantylnego zaślepienia religijnością Wschodu. Potrzeba takiego opracowania wynika z dostrzegalnych współcześnie w Kościołach chrześcijańskich dwóch skrajnych reakcje wobec omawianej problematyki. Pierwsza to bezkrytyczne ustosunkowanie się do nowych ruchów religijnych pochodzenia orientalnego, które może skutkować: religijnym pogłębieniem importowanym z Azji ćwiczeń medytacyjnych, zauroczeniem synkretyczną specyfiką religijności azjatyckiej oraz utrwaleniem błędnego przekonania, iż wszystkie religie są równe pod względem zbawczym. Druga niewłaściwa reakcja to bezrefleksyjne krytykowanie tych nowych ruchów religijnych, co może spowodować: przekonanie o zagubieniu przez chrześcijaństwo dziedzictwa medytacyjnego, uśpienie chrześcijaństwa odnośnie konkurencji w zakresie kontemplacji oraz utwierdzenie chrześcijaństwa zachodniego w przekonaniu, iż niczego nie może nauczyć się od Azjatów.
Artykuł kończy się podaniem kilku propozycji duszpasterskich, w których ks. A. Lelito zwraca szczególna uwagę na osobę Jezusa Chrystusa, wspólnotę Kościoła oraz ukazanie bogatego dziedzictwa medytacji chrześcijańskiej.
powrót
Ks. Janusz Gajda - Finis coronat opus. Życie ks. rektora Ryszarda Rumianka
Prezentowana publikacja poświęcona jest osobie zmarłego rektora UKSW w Warszawie ks. prof. dra hab. Ryszarda Rumianka. Autorem tekstu jest ks. Janusz Gajda, długoletni misjonarz w Zambii, pracownik dydaktyczno-naukowy UKSW w Warszawie. Publikacja składa się z czterech części, noszących następujące tytuły: zarys curriculum vitae; biblijny aspekt twórczości wraz podaniem bibliografii twórczości profesora; opinie biblistów o zmarłym Kapłanie; sub specie aeternitatis. Całość artykułu przybliża sylwetkę księdza rektora, zapoznając czytelników z jego życiem i dorobkiem naukowym. Celem prezentowanego artykułu jest pielęgnowanie pamięci o zasługach i miłości zmarłego kapłana do Pisma Świętego, Uniwersytetu i drugiego człowieka.
powrót
Jacek Żurek - Przeróbki, podróbki, niedoróbki. Prawdziwe słowa prymasów Polski (1965–1981)
Artykuł jest pokłosiem konferencji naukowej „Prymasi Polski a przemiany demokratyczne w Polsce”, która w 2009 r. odbyła się na UKSW w Warszawie. Publikacja poświęcona jest manipulacjom o charakterze politycznym, wokół wystąpień publicznych prymasów Polski w latach 1965-1981. Teksty kazań – wyjaśnia Jacek Żurek – podlegały swoistym zmianom, nawet o charakterze fałszerstwa, bądź posiadały specyficzny kontekst, w związku z ich propagandowym wykorzystaniem przez władze PRL. Autor stara się dociec, jaki był faktyczny cel tych zmian, ich charakter, oraz w jakiej mierze działania manipulatorskie zakończyły się sukcesem.
powrót
Krzysztof Tarka - „Zbrodnia agentów Kremla”. Emigracja a internowanie prymasa Wyszyńskiego
Autor w sposób ciekawy i bogaty źródłowo ukazuje reakcje polskiej emigracji na aresztowanie prymasa. Przytacza udokumentowane wypowiedzi wielu autorów.
powrót
Ks. Janusz Wilk - Pouczenie o pouczaniu (Prz 9, 7–12)
Ks. Wilk podejmuje trudny temat, jakim jest umiejętność pouczania. Czyni to w oparciu o tekst z Księgi Przysłów. Wykazuje przy tym duże kompetencje z zakresu filologii biblijnej.
powrót
Dariusz Adamczyk - Napiętnowanie grzechu w Księdze Jeremiasza
Autor kompetentnie ukazuje Księgę Jeremiasza, której autor z całą surowością piętnuje grzech bałwochwalstwa we wszystkich jego przejawach.
powrót
